Türkiye'de Organ Nakli Durumu, Çeşitleri ve Süreçleri

Organ Nakli Nedir?

Tıp dilinde donör adı verilen verici vücuttan çeşitli organların, işlevini kaybetmiş organın yerine nakil edilmesi organ nakli olarak adlandırılır. Organ nakli nedir? Sorusu sıklıkla sorulan, hakkında yanlış ve yetersiz bilginin bulunduğu bir konudur. Yetersiz ve duyarlılığın ülkemizde fazla gelişmemiş olması, organ nakli gibi yaşamsal bir konuda yeterli organ bulunamayışı sonucuna neden olur. Organ nakli canlı donörden gerçekleştirilebildiği gibi, ölmüş donörden de gerçekleştirilebilir.

Organ bağışı konusu hassas ve aynı zamanda yaşamsal bir konudur. Kan bağışı gibi organ bağışı da birçok hayatın kurtulabilmesini sağlayan önemli bir konudur. Çeşitli hastalıklar sonucunda bazı organların işlevini yitirmesi, hasta açısından ölümcül sonuçlara sebep olur. Ancak gerekli doku uyumuna sahip sağlıklı bir organ donörünün olması, bu hastanın sağlıklı bir şekilde yaşamına devam etmesini sağlayabilir. Ülkemizde böbrek, pankreas, kalp, bağırsak, akciğer, karaciğer, göz, yüz gibi geniş bir alanda organ nakilleri başarıyla gerçekleştirilir. Tıbbi açıdan organ nakli konusunda yüksek gelişmişliğe sahip olan ülkemizde, organ bağışı konusunda yaşanan sorunlar nedeniyle, yeterli organ bulunamaması söz konusudur.

 

Turkiye’de Hangi Organ Nakilleri Yapılıyor?

Organ nakli nedir, Organ bağışı nedir, hangi organ nakilleri yapılabiliyor? Gibi soruların yanıtları hakkında, toplumda yetersiz ve hatta yanlış bilgiler bulunuyor. Bu yanlışlıklar gerek ahlaki, gerek dini nedenlerle organ bağışı konusuna yeterli hassasiyetin gösterilmemesine de neden oluyor. Dünya genelinde organ nakilleri gerçekleştiriliyor olsa da, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde organ nakli konusunda yeni yöntemler daha başarılı şekillerde uygulanıyor. Bazı organ nakilleri için gereken özel klinik ayrıntılar ve uzmanlıklar nedeniyle, dünyanın tamamında gerçekleştirilemiyor.



Buna karşın ülkemizde organ nakli konusunda üst seviyede ilerleme kaydedilmiş, bazı organlar başarıyla sadece ülkemizde nakilleri gerçekleştirilmiştir. Her geçen daha fazla gelişen bu alandaki uzmanlarımızın başarısına rağmen, toplumda organ bağışı konusunda yeterli hassasiyet bir türlü oluşturulamamıştır. Sağlıklı ve gerekli uyuma sahip olan her organ nakil edilebilir. Ülkemizde sıklık sırasına göre, böbrek, kalp, karaciğer, akciğer, pankreas, bağırsak, göz nakilleri sürekli gerçekleştirilmektedir.

Organ Nakli Nasıl Yapılıyor?

Organ nakli nedir? Sorusuyla birlikte, organ nakli nasıl yapılıyor? Sorusu da sıklıkla sorulan sorular arasında yer alıyor. Organ nakilleri için sağlıklı bir donör bulunması ve bu donörün hasta ile gerekli dokusal uyuma sahip olması gereklidir. Canlı donörlerin verici olabildikleri organlar sınırlıdır. Buna göre, ilik, böbrek, kas ve ciğer nakillerinde canlı donörlere başvurulabilir. Bunların dışında kalp, bağırsak, göz gibi nakiller kadavradan gerçekleştirilebilir. Yüz,kas ve benzeri nakiller için, kişinin kendisi de donör olabilir.

Organ nakillerinde en hassas konu, doku uyuşmasıdır. Verici ile hastanın dokularının uyuşmaması halinde, hastaya nakil edilen organ işlevsel bozukluklar gösterecek ve devamında nakil edilen organın da işlevsiz hale gelmesi söz konusu olacaktır. Bu durum hastanın hastalığının tedavi edilememesi ve yaşamının son bulması sonucuna sebep olabilir. Doku uyuşması olasılığı genellikle aynı ırka mensup kişilerde daha yüksek bir düzeydedir. Bu sebeple akrabaların dışında ülkemizde organ bağışının artması, daha çok sayıda yaşamın uzatılabilmesi anlamına gelir.

Organ nakli, insan hayatının kurtarılması noktasında alıcı ve vericilere ihtiyaç duyulan son derece komplike bir tedavi prosedür. Bu tedavi prosedüründe nakil işlemleri bir organ donörden alınarak, alıcı nakil edildiği cerrahi işlemdir. Organ bağışçısı veya donör olarak isimlendirilen organ/organlarını bağışlayan kişinin vücudundan bağışlanan organ alınarak, alıcının vücuduna yerleştirilir. Bu işlem sayesinde organ nakli uygulaması tamamlanır. Çeşitli sağlık sorunları, kaza vb. faktörlere bağlı olarak bazı hastaların yeni bir organa ihtiyaçları oluşabilir. Mevcut organının fonksiyonunu gerçekleştirememesi veya tamamen kaybedilmesi durumunda hayati risk meydana gelir. Bunun içinde hastaya donörlerden alınacak yeni organın nakli gerçekleştirilir. Organ nakli nasıl yapılır ve şartları neler konusunda bilgi sahibi olmak hem verici(donör) hem de alıcı açısından büyük bir önem taşır.

 

Organ Nakli Türleri Nelerdir?

Organ nakli hususunda toplumun bilinçlendirilmesi donör sayısının arttırılabilmesi hususunda büyük bir etkiye sahiptir. Bu kapsamda organ nakli nasıl yapılır ve yanı sıra organ nakli türleri gibi hususlar konusunda toplum genelinde yaygın ve genel bilinçlendirmenin sağlanması gerekir. Organ nakli günümüzde farklı işlem prosedürlerini kapsayacak şekilde farklı türlerde yerine getirilir. Buna göre günümüzde yapılan organ nakli türleri;

• Hastanın vücudunun diğer bölgelerinden yani kendisinden organ nakli yapılması(otogreft),
• Donörden alınarak hastaya nakil yapılması (allogreft),
• Organın/dokunun genetik özdeşliğe sahip kişiler arasında yapılması “Örn:tek yumurta ikizleri(izogreft),
• İki farklı tür organizma arasında yapılması “Örn:insana domuz kalp kapağı nakli”(ksenograft)
• Genç hasta ile yaşlı hasta arasında organ “takası” (Domino nakli),
• 12 aydan küçük bebeklere uyumsuzda olsa organ nakli yapılması(ABO uyumsuz nakil),

Şeklindedir. Her bir organ nakli türünün kendisine has özellikleri ve kriterleri mevcuttur. Organ nakli nasıl yapılır sorusunun yanıtı da her birine göre değişkenlik gösterebilir.

Nakil Yapılacak Organlar Nasıl Belirlenir?

Günümüz tıp teknolojisinin gelişimi ile birlikte organ naklinde kullanılabilecek organların skalası da genişlemiştir. Bu çerçevede hayati önem taşıyan tüm durumlara istinaden organ naklinin gerçekleştirilebilmesi mümkündür. Organ nakli nasıl yapılır sorusunun yanıtı da buna göre belirlenir. Organ naklinde kullanılabilecek organların önceliği sağlıklı ve sorunsuz olmasıdır. Özellikle donör yani verici kişinin genel sağlık durumunun ve yanı sıra organ sağlığı durumunun tıbbi açıdan iyi olması gerekmektedir. Bu nedenle donörlere yönelik olarak “imkan/süre” bulunuyor ise çeşitli tetkiklerin gerçekleştirilmesi sağlanır. Bu şekilde hem organın alımıyla donör açısından hem de organın nakledileceği hasta açısından genel sağlık durumunu riske edebilecek durulara mahal verilmemesi sağlanır.

Organ nakli yapılabilecek organ ve dokuların alınacak donörde her birinde farklılık gösterir. Yani belirli organların hayati fonksiyonda önemli bir yeri bulunmasından dolayı canlı donörden temin edilebilmesi mümkün değildir. Bu tip yaklaşımlar aynı zamanda yasadışı eylem olarak kabul edilir. Donörün hayatini riske edebilecek veya genel vücut çalışma fonksiyonunda aksaklıklara mahal verebilecek ya da mevcut hastalıkları bakımından organın alımının risk doğuracak olması gibi durumlar söz konusu olabilir. Bu tip durumlarda kişinin donör yani organ bağışçısı olarak kabul edilebilmesi mümkün değildir.



Canlı olmayan yani kadavra donörlerden gerçekleştirilecek organ alımlarında ise organın fonksiyon sağlığı değerlendirmeye alınır. Donörün ölüm nedeni, geçmiş sağlık durumu, ölüm nedenine bağlı organın zarar görme derecesi gibi etkenler göz önünde bulundurulur. Bu tip etkenler organ nakli nasıl yapılır sorusunun önemli aşamalarını teşkil eder.

Organ naklinde bir diğer önemli husus ise nakil yapılacak organın, hasta ile uyumluluğudur. Özellikle hastanın bağışıklık sistemi tarafından nakledilen organın yabancı olarak kabul edilmemesi ve reddetmesi gibi bir durumun yaşanmaması gerekir. Bunun için en yüksek uyumluluk derecesinin yakalanması hastaya organın nakledilebilmesi için aranan en temel şarttır. Özellikle organ bağışçısı konusunda dünya üzerinde ciddi bir yetersizliğin mevcut olduğu günümüzde hem donörlerden alınan organların gerçekten uygun kişilerde kullanılabilmesi hem de nakil yapılan hastada komplikasyonlara yol açarak, hayati risk teşkil etmemesi açısından çok büyük bir önem taşır.

 

Organ Nakli Sonrası İyileşme Süreci

Günümüzde uygulanan organ nakli nasıl yapılır kadar organ naklinden sonraki iyileşme süreci konusunda da hassasiyet gösterilmesi gereklidir. Vücudun organı reddetmesi, organa bağlı komplikasyonların meydana gelmemesi ve organın vücut tarafından sorunsuz şekilde kabul edilmesi için uzman hekim tarafından önerilecek prosedürlere riayet edilmelidir.
 

Türkiye’de Organ Nakli

Organ nakillerinde yaşayan donör olma 4. derece yakın akrabaya kadar belirlenmiş bir yasal mevzuata sahiptir. Organ ticaretinin önüne geçebilmek ve etik kaygılar nedeniyle yabancı kişilerin bağışçı olabilmeleri, Bölgesel etik kurulların onayına tabidir. Organ bağışının yetersizliği, her organ için bir nakil sırasının yapılmasına neden olur. Bu nakil sırasında yaşamsal aciliyete göre bir sıralama bulunur. Bu sıraya göre organ bağışı yapan kişilerden gelen organlar, en acil durumdaki hastaya nakil edilir. Bu sebeplerle organ nakli nedir? Konusunun sıklıkla işlenmesi ve toplumsal duyarlılığın oluşturulması büyük bir önem arz eder.

Organ Bağışı Nasıl Yapılır?

Yaşarken ya da öldükten sonra organlarınızı bağışlamak için, bir organ nakli merkezine başvurmanız gereklidir. Organlarınızı bağışlayabilmeniz için iki şahit huzurunda gerekli belgelerin imzalanması yeterlidir. Ölümünüzden sonra, birinci dereceden akrabalarını da organlarınızı bağışlayabilir. Organların nakil edilebilmesi için gerekli sağlık kıstaslarını taşıyor olması, ölen kişinin çeşitli hastalıklara sahip olmaması da gereklidir. Buna karşın herkes organ bağışçısı olabilir ve sağlıklı olan organlarının başka kişilerin yaşama tutunmasını sağlayabilirler. Bu sebeplerle organ nakli nedir, organ bağışı nasıl yapılır gibi konulara sıklıkla değinilmesi ahlaki bir vecibedir.

Hangi Organların Nakli Yapılmaz?

Organ nakli, organ bağışçısı olmak, nasıl organ bağışı yapılabildiği, organ bağışı konusundaki yanlış bilinenler, hangi organların nakli yapılmaz, dinin organ bağışını yasakladığı hakkındaki yanlış bilgilendirmeler, organ nakli konusunun gerektiğinden daha az ele alınması nedeniyle toplumumuzda kafa karışıklığına neden olan sorulardır. Bu alanda uzman kişilerin toplumu aydınlatmak amacıyla sürekli bilgilendirme kampanyaları yapmaları, bu konuda yeterli bilgi ve bilince sahip kişilerin çevrelerinde konuyla ilgili her fırsatı değerlendirerek açıklamalar yapmaları gerekmektedir.

Organ bağışı ve nakli konusunda pek çok soru ve bu sorulara verilmesi gereken yanıtlar bulunuyor. Aslında bir başka insanın yaşamını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesinin yolunun elimizde olduğunu biliyor olmak bile, yeterli ahlaki doğruyu oluşturmalıdır. Dinimizde belirli şartların oluşması halinde organ bağışı ve nakli konusunda herhangi bir sakınca olmadığı gibi, bu şartların oluşması halinde organ bağışı ve naklinin gerçekleştirilmesi gereklidir. Bilgi eksikliğinden kaynaklı olarak organ nakli ve organ bağışı konusunda her alanda bilgi aktarımı yanlışlıkları bulunuyor. Bu durum organ bağışçılarının yeterli sayıda ve duyarlılıkta olmamasına neden oluyor. Sırf bu sebeple pek çok kişi sağlıklı bir şekilde yaşamını sürdürebilecekken, hastalıklarının iyileştirilememesi nedeniyle ölüyor.

 

Hangi Hastalar Organ Nakli Olabilir?

Organ nakillerinde donör sayısının azlığı, bağışlanmış ve yaşamsal değere sahip organların da çok değerli olmasına neden olur. Bu sebeple organ nakillerinde hastaların yaşları, organlarının neden işlevini kaybettiği gibi kıstaslar aciliyet sırasında belirleyicidir. Örneğin bir hastanın karaciğerini sürekli ve yoğun alkol tüketimi nedeniyle veya yoğun tütün alışkanlığı nedeniyle akciğerini kaybetmiş olması gibi etkenler, nakil listelerinde daha alt sıralarda yer almalarına neden olur. Bunun yanında hastanın belirli yaşın üzerinde olması da, nakil konusunda alt sıralara inmesine neden olur.

 

Hangi Organlar Nakil İçin Yeterli Değildir?

Sağlıklı olan her organın naklini gerçekleştirmek mümkündür. Ancak Organ bağışçısı olmak isteyenlerin hangi organların nakli yapılamaz? Konusunda bilgi eksikliklerini gidermeye çalıştıkları ve bağışlarını buna göre yönlendirmeye çalıştıkları sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.




Hangi organların nakli yapılamaz? Sorusunun net yanıtı “sağlıklı her organın naklinin yapılabileceği” şeklindedir. Dolayısıyla organ bağışçıları tüm organlarını ya da belirli organlarını bağışlayabilirler. İlgili organlar için sırada bekleyen hastalara uyum sağlaması durumunda ve organların sağlıklı olması halinde, nakil işlemi başarıyla gerçekleştirilir. Organlarınızın bağış için uygun olup olmadığı konusu, nakil için gerekli şartların oluşması halinde, uzmanlar tarafından gerekli incelemelerin yapılmasıyla çözümlenir. Sizin yaşam tarzınızdan kaynaklı olarak sağlıksız ve standartları karşılamayacağını düşündüğünüz organlar, aslında yeterli standartlara sahip olabilir.

Organ Bağışı Büyük Önem Arz Ediyor

Hangi organların nakli yapılamaz? Sorusu sıklıkla sorulan bir soru olarak karşımıza çıkıyor. Ülkemizin tıp alanında uzman ve teknik açıdan ulaştığı seviye, dünyada saygın ve ileri kabul edilen bir düzeydedir. Organ nakli konusunda uzun yıllardır sürekli olarak başarılarını arttırmaya devam eden ülkemizde ana sorun, organ bağışı konusundadır. Sağlıklı her organın nakli gerçekleştirilebilen ülkemizde, organ nakilleri için sırada bekleyen çok sayıda hasta bulunuyor.

Organ nakil işlemleri, organ bağışı işlemleri gibi konuların hassasiyetle ele alınması ve her türlü fırsatta toplumun bilgilendirilmesi yaşamsal öneme sahip bir konudur. Organ bağışının, kan bağışı gibi önemli olduğu, kan bağışı gibi toplum tarafından sahiplenilmesi gerektiği konusu her platformda sıklıkla işlenmelidir.



Türkiye'de Organ Nakli Kanunu, Şartları ve Ücret Durumu hakkında detaylı bilgi için lütfen burayı tıklayın >>


Türkiye'de Organ, Böbrek ve Karaciğer Nakli hakkında detaylı bilgi için lütfen burayı tıklayın >>